Pozwalają na podejmowanie świadomych decyzji dotyczących naszego zdrowia

&

aktywne uczestniczenie w procesie leczenia.

Poprzez rozwijanie własnych umiejętności i dążenie do zwiększenia organizacyjnej umiejętności zdrowotnej, możemy znacząco wpłynąć na poprawę naszego dobrostanu i jakość życia.

Zachęcam Cię do refleksji nad swoimi umiejętnościami zdrowotnymi i do podejmowania kroków

w celu ich rozwoju. Pamiętaj, że twoje zdrowie jest w twoich rękach.

Zadawaj pytania, weryfikuj informacje i bądź aktywnym uczestnikiem procesu leczenia.

Kinga Dudzik

Kinga Dudzik

Bibliografia

Ojeda, V.D., Groneman, A., Hiller-Venegas, S. et al. A randomized clinical trial testing a health literacy intervention to reduce disparities in access to care among Justice-Impacted Adults (JIA). Health Justice 12, 34 (2024). https://doi.org/10.1186/s40352-024-00284-7

Dostęp do informacji jest obecnie niemal nieograniczony. Umiejętność skutecznego poruszania się po gąszczu danych dotyczących zdrowia staje się kluczowa. Kompetencje zdrowotne, czyli health literacy, to nie tylko zdolność czytania i rozumienia ulotek leków. To kompleksowy zestaw umiejętności, który pozwala na podejmowanie świadomych decyzji zdrowotnych, korzystanie z systemu opieki zdrowotnej i aktywne dbanie o swoje dobrostan.

W tym artykule przyglądam się bliżej temu zagadnieniu, analizując, czym są kompetencje zdrowotne, jakie są ich składowe, konsekwencje niskiego poziomu i jak możemy je skutecznie rozwijać.

Czym są kompetencje zdrowotne?

Kompetencje zdrowotne to zdolność do korzystania z różnorodnych umiejętności, takich jak czytanie, pisanie, słuchanie, mówienie, liczenie oraz krytyczna analiza. Pozwalają na interpretację informacji zdrowotnych i podejmowanie na ich podstawie decyzji prowadzących do poprawy zdrowia. Innymi słowy, to umiejętności zrozumienia, jak działa system opieki zdrowotnej, gdzie szukać pomocy i jak komunikować się z lekarzami.

Można na to spojrzeć jako na umiejętności, która mają bezpośredni wpływ na skuteczność naszych działań w kontekście zdrowia – zarówno osobistego, jak i w aspekcie organizacji i systemów opieki zdrowotnej.

Składowe kompetencji Zdrowotnych: Indywidualne i Organizacyjne

Kompetencje zdrowotne składają się z dwóch kluczowych elementów:

Osobiste Kompetencje Zdrowotne: Dotyczą zdolności jednostki do wyszukiwania, rozumienia i wykorzystywania informacji zdrowotnych, a także usług zdrowotnych

w celu podejmowania świadomych decyzji.

To indywidualne zdolności do zarządzania własnym zdrowiem i podejmowania prozdrowotnych działań.

Organizacyjne Kompetencje Zdrowotne: Dotyczą zdolności organizacji opieki zdrowotnej do ułatwiania pacjentom dostępu do zrozumiałych informacji i usług zdrowotnych. Mówiąc prościej, to jak system opieki zdrowotnej komunikuje się ze swoimi pacjentami, czy robi to w sposób dla nich zrozumiały i ułatwiający nawigację.

Czynniki Wpływające na Kompetencje Zdrowotne

Jakie czynniki wpływają na ich poziom:

• Umiejętności Komunikacyjne: Zdolność do jasnego komunikowania się i potwierdzania zrozumienia. Barierą może być brak umiejętności słuchania, zadawania pytań i wyrażania swoich potrzeb.

• Znajomość Zagadnień Zdrowotnych: Rozumienie procesów zachodzących w ludzkim ciele i przyczyn chorób. Ograniczona wiedza może prowadzić do nieprawidłowej interpretacji objawów i zaleceń.

• Kompetencje Językowe: Ograniczona znajomość języka, w którym przekazywane są informacje zdrowotne, w tym brak dostępu do tłumaczy.

• Kultura: Różnice kulturowe i związane z nimi nieporozumienia mogą utrudniać komunikację między pacjentem a personelem medycznym.

• Technologie Cyfrowe: Brak umiejętności korzystania z technologii cyfrowych w kontekście zdrowia, jak np. korzystanie z aplikacji, czy portali pacjenta.

• System Opini Zdrowotnej: Złożone procedury, presja czasu, biurokracja – wszystko to utrudnia pacjentom poruszanie się po systemie.

• Sytuacja i Kontekst: Stres, emocje, i ograniczenia fizyczne i psychiczne.

Poziomy Kompetencji Zdrowotnych

Podział kompetencji zdrowotnych na trzy poziomy:

• Funkcjonalny: Podstawowa umiejętność czytania i rozumienia prostych informacji zdrowotnych.

• Interaktywny: Zdolność do interpretowania informacji, wyciągania wniosków i stosowania ich w różnych sytuacjach.

• Krytyczny: Umiejętność analizowania informacji, oceny ich wiarygodności i podejmowania świadomych decyzji zdrowotnych.

Skala Problemu: Niskie Kompetencje Zdrowotne

Badania pokazują, że tylko 12% dorosłych posiada wysoki poziom umiejętności zdrowotnych, a aż 14% ma poziom poniżej podstawowego. To oznacza, że większość osób może mieć trudności z zarządzaniem własnym zdrowiem.

Niskie kompetencje zdrowotne są częstsze wśród osób starszych, z niskim statusem społeczno-ekonomicznym, o niskim wykształceniu, mniejszości etnicznych i osób z ograniczoną znajomością języka.

Konsekwencje Niskich Kompetencji Zdrowotnych

Niskie umiejętności zdrowotne niosą za sobą szereg negatywnych konsekwencji:

• Gorszy stan zdrowia.

• Trudności w poruszaniu się po systemie opieki zdrowotnej.

• Błędy w przyjmowaniu leków.

• Trudności w zarządzaniu chorobami przewlekłymi.

• Rzadsze podejmowanie prozdrowotnych zachowań.

• Częstsze nieobecności na wizytach lekarskich.

• Unikanie pytań lekarzy z obawy przed ośmieszeniem.

• Wyższe koszty opieki zdrowotnej.

Misinformacja i Dezinformacja: Zagrożenia Dla Zdrowia

Misinformacja (nieumyślne rozpowszechnianie fałszywych informacji) i dezinformacja (celowe rozpowszechnianie fałszywych informacji) stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.

Wpływają na podejmowane decyzje zdrowotne, prowadząc do niebezpiecznych konsekwencji.

Kluczowa jest umiejętność weryfikacji źródeł informacji i odróżniania faktów od nieprawdziwych wiadomości.

Jak Poprawić Umiejętność Zdrowotną?

Strategie Dla Organizacji:
 

• Podejście Uniwersalnych Środków Ostrożności: Zakładamy, że każdy pacjent ma ograniczoną umiejętność zdrowotną.

• Prosty Język: Używanie jasnego, zrozumiałego języka, unikanie terminów medycznych.

• Dostosowanie Komunikacji: Używanie materiałów dostosowanych do kultury i języka pacjentów.

• Sprawdzanie Zrozumienia: Stosowanie metody "teach-back", czyli proszenie pacjentów o powtórzenie informacji własnymi słowami.

• Dostępność Usług: Ułatwianie dostępu do usług, tworzenie przyjaznego środowiska.

• Wsparcie Nawigatorów Pacjenta: Ułatwianie pacjentom poruszania się po systemie.

• Edukacja: Zwiększanie świadomości i wiedzy na temat zdrowia.

Strategie Dla Pacjentów:

• Zadawaj Pytania: Nie wahaj się pytać lekarza o wszystko, co nie jest jasne.

• Powtarzaj Informacje: Upewnij się, że dobrze rozumiesz, powtarzając informacje własnymi słowami.

• Proś o Informacje w Zrozumiałym Języku: Nie krępuj się poprosić o informacje w języku, który rozumiesz.

• Korzystaj z Wiarygodnych Źródeł: Szukaj informacji na zaufanych stronach internetowych.

• Przychodź z Zaufaną Osobą: Zabierz ze sobą kogoś bliskiego, aby pomógł w robieniu notatek.

Wyszukiwanie Wiarygodnych Informacji

Aby upewnić się, że informacje, które znajdujemy w sieci są wiarygodne, należy zwrócić uwagę na kilka aspektów:
 

• Źródło Informacji: Czy strona jest prowadzona przez wiarygodną instytucję (rząd, uczelnia, organizacja medyczna).

• Aktualność Informacji: Czy strona jest regularnie aktualizowana.

• Oparcie na Faktach: Czy informacje są oparte na dowodach naukowych.

• Unikanie Sensacji: Uważaj na obietnice cudownych wyleczeń i dramatyczny język.

Self-advocacy: Aktywna Rola Pacjenta

Self-advocacy, to umiejętność mówienia we własnym imieniu, podejmowania decyzji o swoim zdrowiu, zdobywania informacji i znajomość swoich praw.

Kluczowe jest aktywne uczestniczenie w procesie leczenia, zadawanie pytań, współpraca z lekarzami i bycie odpowiedzialnym za swoje zdrowie.

Klucze do Skutecznej Self-advocacy:
 

• Znajdź lekarza, z którym czujesz się komfortowo.

• Przygotuj się do wizyty: spisz pytania, przygotuj dokumentację.

• Zadawaj szczegółowe pytania.Aktywnie uczestnicz w procesie leczenia.

• Ucz się o swoim stanie zdrowia.

• Bądź asertywny, ale uprzejmy.

• Wyrażaj swoje zdanie.

• Poznaj swoje prawa.

• Szukaj pomocy, gdy jej potrzebujesz.

Podsumowanie

Kompetencje Zdrowotne są kluczowe dla każdego z nas.

Strona zrobiona w WebWave.

Kinga Dudzik